![]() |
|
Stajnia carska - widok od południa (2006r.) | |
zbudowane | koniec XIXw. |
pierwotne przeznacznie |
stajnia dla 40 koni oraz w skrzydle zachodnim powozownia
|
wpisana do rejestru zabytków | 1985r. |
funkcja noclegowa | od 1931r. |
Park Pałacowy (mapa interatkywna) | |
Warto zobaczyć:
|
|
![]() |
|
![]() |
|
![]() |
|
![]() |
Budynek dawnej stajni carskiej na terenie Parku Pałacowego w Białowieży wchodzi w skład zespołu pałacowego, który tu powstał pod koniec XIX wieku. Ma ciekawą i nietypową architekturę. Położony jest opodal bramy pałacowej, nieco na północny zachód od niej. Murowano-drewniany, posiada konstrukcję słupową z wypełnieniami. Jest jednokondygnacyjny z poddaszem i dwukondygnacyjnym ryzalitem środkowym. Budynek zbudowany został na rzucie krzyża. Dłuższe ramiona mają po 28 m każde, ramię zachodnie - 18 m, wschodnie - 4 m.
Budynek ten w dniu 18 grudnia 1985 roku Wojewódzki Konserwator Zabytków w Białymstoku wpisał do rejestru zabytków pod numerem rejestracyjnym 603.
Stajnia obliczona była na 40 koni, które przywożono do Białowieży specjalnym pociągiem, tuż przed przyjazdem na polowanie cara z rodziną i gośćmi lub wielkich książąt rosyjskich. Karmę dla koni przechowywano w pomieszczeniach na poddaszu. W skrzydle zachodnim mieściła się powozownia. W budynku było kilka pokoi dla obsługi. Zatrzymywał się tutaj także kurier carski. W 1914 roku do stajni doprowadzono linię wodociągową.
W okresie międzywojennym, z inicjatywy kierownika Parku Narodowego, Jana Jerzego Karpińskiego , budynek przystosowano na potrzeby schroniska turystycznego. Zostało ono oddane do użytku w 1931 roku. Posiadało wszelkie wygody, jak: wodociąg, centralne ogrzewanie, oświetlenie elektryczne. Jednorazowo, w trzech salach, mogło pomieścić około 100 osób. Łóżka były sprężynowe, z materacami i pościelą. Schronisko podlegało miejscowej Dyrekcji Lasów Państwowych i przez nią było prowadzone. Działało przez cały rok.
We wrześniu 1939 roku w południowej części schroniska urządzono salę opatrunkową, podlegającą szpitalowi wojennemu Nr 502, działającemu w Białowieży od sierpnia tego roku.
![]() |
Dom Wycieczkowy PTTK w Białowieży. Pocztówka
(lata 60-te)
|
W czasie okupacji niemieckiej w budynku schroniska ulokowano około 100 jeńców rosyjskich, którzy byli wykorzystywani przeważnie do pracy w mleczarni.
Po II wojnie światowej, w maju 1946 roku, Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku zorganizowała Ośrodek Szkolenia Robotników Leśnych w Białowieży, przemianowany następnie na Państwowy Leśny Ośrodek Szkoleniowy. Ośrodek ten początkowo ulokowany został w budynku dawnej stajni, a później przeniesiony do przedwojennej bursy szkolnej mieszczącej się na terenie Parku Dyrekcyjnego. Placówka prowadziła krótkotrwałe kursy dla robotników leśnych i gajowych oraz 2- i 4-miesięczne kursy dla podleśniczych.
W 1957 roku Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze wydzierżawiło budynek od Białowieskiego Parku Narodowego i przeznaczyło go na schronisko turystyczne. W tej roli budynek pozostawał przez pół wieku. Zmieniały się kilkakrotnie nazwy obiektu; początkowo było to Schronisko PTTK, następnie Dom Turystyczny PTTK, Dom Wycieczkowy PTTK, a na końcu Dom Turysty PTTK. W skrzydle północnym budynku do początku lat osiemdziesiątych mieściły się także mieszkania pracowników Parku Narodowego.
![]() |
Ważenie zwierząt przed stajnią (pocz.XXw.) |
Uruchomienie schroniska poprzedził kapitalny remont obiektu. Początki funkcjonowania były dość trudne z powodu niedostatecznego wyposażenia. Standard schroniska nie poprawił się również w latach sześćdziesiątych. Na przeszkodzie stał głównie brak odpowiednich środków pieniężnych. Pomimo przeprowadzenia kapitalnego remontu w latach 1969-1970, nadal narzekano na standard hoteliku. Nie najwyższy standard placówki, rekompensowały jednakże stosunkowo niskie ceny i wspaniałe otoczenie. W latach siedemdziesiątych Dom Wycieczkowy podlegał Zespołowi Obiektów Turystycznych w Tykocinie, wcześniej Zarządowi Oddziału PTTK w Białymstoku.
Standard hoteliku podniósł się znacznie dopiero po remoncie przeprowadzonym w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych. Nadano mu II kategorię. Pokoje 1-osobowe posiadały umywalki, natomiast 2-, 3 i 4-osobowe pełne węzły sanitarne. Urządzono ponadto apartament, a także świetlicę z kominkiem i salę telewizyjną. W recepcji wprowadzono sprzedaż widokówek i drobnych pamiątek, działał także punkt „it”, który zdobywał nawet wyróżnienia w konkursach.
W dniu 20 października 1987 roku w jednej z sal uruchomiono bar-bistro kat. II na 40 miejsc, prowadzony przez ajenta Ireneusza Bochenko.
![]() |
Stajnia carska - wtedy już Dom PTTK (lata 70-te)
|
Warto podkreślić, że z budynkiem tym wiążą się nie tylko początki działalności turystycznej PTTK na terenie Białowieży, ale także początki białowieskiego przewodnictwa turystycznego. To pierwszy kierownik schroniska, Leon Kozłowski, już jesienią 1957 roku zorganizował, z ramienia PTTK, pierwsze szkolenie kandydatów na przewodników. W dniu 26 kwietnia 1959 roku powstało Koło Przewodników PTTK, które liczyło 27 osób. Zebranie inauguracyjne Koła odbyło się, oczywiście, w schronisku. W nim również, w marcu 1969 roku, Koło Przewodników uzyskało lokal na swą siedzibę i korzystało z niego aż do listopada 1970 roku, kiedy wraz ze zorganizowaną w tym czasie biblioteką przewodnicką przeniosło się do bramy pałacowej.
W listopadzie 1976 roku w budynku ulokowała się także siedziba nowo utworzonego w Białowieży Oddziału PTTK, który wyłonił się z Oddziału PTTK w Hajnówce i w maju 1987 roku obrał za swego patrona prof. Jana Jerzego Karpińskiego.
Organizacja całego ruchu zwiedzających na tym terenie wiąże się również ze schroniskiem PTTK. W 1958 roku Zarząd Oddziału PTTK w Białymstoku utworzył w Białowieży Ośrodek Ruchu Turystycznego, którego siedzibą stał się budynek dawnej stajni. Biuro ORT-u, które w późniejszym czasie zmieniło nazwę na Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego, a następnie na Biuro Usług Turystycznych, mieściło się w schronisku do 1979 roku. Kierownik schroniska początkowo pełnił także funkcję kierownika ORT-u, co raczej niekorzystnie odbijało się na obsłudze przewodnickiej turystów. Stanowiska te w 1963 roku rozdzielono, co wyraźnie poprawiło obsługę gości schroniska i zwiedzających.
![]() |
Stajnia carska po lewej, na drugim planie "Brama pałacowa" i wieża "Pałacu carskiego" (koniec lat 50-tych) |
Białowieskie PTTK brało udział w organizacji lokalnych i ogólnopolskich rajdów oraz zlotów turystycznych, także różnych imprez z zakresu turystyki kwalifikowanej, obozów Młodzieżowej Szkoły Turystyki Przyrodniczej, organizowały koła i kluby turystyczne przy białowieskich instytucjach i placówkach oraz w środowisku wiejskim, również kursy dla przewodników turystycznych. PTTK w 1972 roku założyło przy Domu Wycieczkowym pierwszą w Białowieży wypożyczalnię rowerów dla turystów i wczasowiczów. Ono również zorganizowało usługi przewozowe furmankami, później bryczkami. Pod koniec lat siedemdziesiątych organizowało seanse filmów przyrodniczych w kinie „Żubr”. Z inicjatywy i przy bezpośrednim udziale białowieskiego PTTK powstało ponadto szereg szlaków turystycznych po Puszczy Białowieskiej.
W 1973 roku w białowieskim Domu Wycieczkowym PTTK świętowano uroczyście 100-lecie Turystyki Polskiej.
Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego PTTK, w związku z remontem zajmowanego budynku, musiało opuścić go w 1980 roku. Mieściło się ono w prywatnych budynkach przy ul. Olgi Gabiec 3 i Tropinka 2 (obecnie już nieistniejącym) oraz w kiosku z pamiątkami nieopodal parkingu. Z początkiem listopada 1982 roku wprowadziło się na stałe do wyremontowanego i zmodernizowanego obiektu, zajmowanego wcześniej przez rodzinę kolejarską, przy ul. Kolejowej 17 (u wjazdu na parking).
Budynek dawnej stajni carskiej w swej historii remontowany i modernizowany był parokrotnie. Ostatni generalny remont przeszedł w latach 1979-1986; prace prowadzono początkowo (od lipca 1979 r.) w jednym ze skrzydeł budynku, a następnie od grudnia 1980 roku w całym obiekcie. Obiekt oddano oficjalnie do użytku 1 września 1986 roku. Prace remontowe przeprowadził olsztyński Zakład Remontowo-Budowlany, a inwestorem było Okręgowe Zrzeszenie Gospodarki Turystycznej w Olsztynie. Koszt całego przedsięwzięcia wyniósł ok. 70 milionów złotych. Pierwszymi gośćmi hoteliku po remoncie byli uczestnicy międzynarodowego pleneru malarskiego, którym bardzo spodobał się jego klimat.
![]() |
Potężny żubr leżący na wadzę stojącej przed Stajną carską (pocz.XXw.) |
Urządzenie w budynku dużej sali kominkowej, pozwoliło na organizację tutaj różnych narad, konferencji oraz spotkań. Tradycyjnie już salę wykorzystywano jako miejsce kursów i szkoleń przewodnickich. Tutaj organizowano także bale sylwestrowe i imprezy weselne.
W latach sześćdziesiątych schronisko mogło przyjąć i zakwaterować jednorazowo 180 turystów. Przed generalnym remontem w latach osiemdziesiątych w hoteliku było 130 stałych miejsc noclegowych, po remoncie zostało ich już tylko 60.
W 1963 roku przez schronisko przewinęło się 13 100 turystów. W 1988 roku hotelik użyczył noclegów dla 5100 gości. Na początku bieżącego stulecia z noclegów korzystało rocznie około 4000 osób z kraju i zagranicy.
Kierownikami domu turystycznego byli: Leon Kozłowski (od 1957 r.), Witold Łojewski (w latach 60-tych), Czesław Około-Kułak (początek lat 70-tych), Władysław Laprus (1974-1980), Elżbieta Dackiewicz (od września 1986 r.), Helena Siemieniuk (od kwietnia 1988 r.). W ostatnim okresie Dom Turysty podlegał bezpośrednio pod Zarząd Oddziału PTTK w Białowieży.
Dom Turysty PTTK w Białowieży zakończył swą działalność z końcem października 2007 roku, zapisując ładną kartę w historii białowieskiej turystyki. Od tego czasu budynek pozostaje nieczynny. (oprac. Piotr Bajko)